Dil, insanların birbirleriyle iletişim kurmalarında önemli bir noktada olmakla birlikte çok da kapsamlı bir durumdadır. Dilin kendine göre işlevleri de bulunmaktadır. Bunlar; göndergesel, heyecana bağlı, alıcıyı hareket geçirici, kanalı kontrol, dil ötesi ve sanatsal işlevler olarak kategorilere ayrılmıştır.
Dilin Göndergesel ve Heyecana Bağlı İşlevleri
Gönderevi olan dil için en basit anlatımıyla dilin bilgi verdiği işlev olduğu söylenebilir. Amaç doğru, nesnel ve gözlem yapılabilir bilgi vermektir. En iyi örnekleri bilimsel bildirilerde, notlarda karşımıza çıkmaktadır. Heyecana bağlı işlev de ise gönderici iletinin içeriği konusunda heyecanlarını dile getirmektedir. Bu işlev tipinde nesnelliğin aksine öznellik hâkimdir.
Alıcıyı Harekete Geçirme ve Kanalı Kontrol İşlevleri
Bir ileti karşıdaki alıcıyı harekete geçirmek için düzenlenmişse dilin alıcıyı harekete geçirme işlevinden söz edilir. En iyi örnekleri siyasi söylemler, reklamlar ve el ilanlarında görülmektedir. Bazılarında dil emir verme noktasına gelebilir. Kanalı kontrol işlevinde ise alıcı ve gönderici arasındaki iletişimin devam ettirilebilmesi daha ağır basar durumdadır.
Dil Ötesi Ve Sanatsal İşlevleri
Dil ötesi işlevde verilen bilgi dille ilgili olmaktadır. Dili açıklamak ve dilin tüm olgularını anlatmak için bilgiler verilmektedir. Sıklıkla bilimsel metinlerde rastlanmaktadır. Sanatsal yani bir diğer deyişle şiirsel işlevde ise önemli olan iletinin kendisidir. Lirik anlatılarda, şiirlerde amaç söylemin ta kendisidir.